30/11/08

Ευρωπαϊκές ειδήσεις και τηλεόραση

Χρειάζεται «εξειδίκευση» για να είναι κάποιος τελικά ενημερωμένος Ευρωπαίος πολίτης; Σε ποιο βαθμό υπάρχει πληροφόρηση για τα ευρωπαϊκά ζητήματα και, πως αυτή πρέπει να γίνεται μέσω των τηλεοπτικών σταθμών; Σε ημερίδα που οργάνωσαν οι πρεσβείες τεσσάρων μεγάλων χωρών (Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία, και Μεγάλη Βρετανία), στην Ελλάδα, με θέμα «Ευρωπαϊκές ειδήσεις και τηλεόραση», αρκετές προβληματικές τέτοιου τύπου προσεγγίστηκαν σφαιρικά.
Οι ευρωπαϊκές ειδήσεις είναι λιγότερο ελκυστικές για το κοινό, επισήμαναν οι ομιλητές. Κυρίως για αυτό ευθύνεται η έλλειψη γνώσης γύρω από τα θέματα της Ευρώπης, τόσο από πλευράς των πολιτών, κάτι που τους δημιουργεί αμηχανία, ίσως και μια μορφή ανασφάλειας, όσο και από αυτή των δημοσιογράφων, που καταλήγουν να αναφέρουν απλά και λιτά μια δύσκολη, ούτως ή άλλως από τη φύση της, είδηση, χωρίς ιδιαίτερες επεξηγήσεις. Είναι αλήθεια ότι οι αποφάσεις, για παράδειγμα, της συνόδου κορυφής, ή ένας νόμος που ψηφίζεται στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, όπως η πρόσφατη συνθήκη της Λισαβόνας, είναι αρκετά πολύπλοκα ζητήματα, για να κατανοηθούν από τους πολίτες με απλή αναφορά.
Το κοινό βέβαια θέλει να ενημερωθεί, ενθαρρυντικό το ποσοστό για την Ελλάδα φτάνει το 57%, όταν σε άλλες χώρες της Ευρώπης δεν ξεπερνά το 50%, κυρίως όμως για το πώς μια απόφαση πρόκειται να επηρεάσει άμεσα την καθημερινή του ζωή, την οικονομία, το περιβάλλον. Εδώ έρχεται και το χρέος-πρόκληση του δημοσιογράφου να κάνει απλούστερη την είδηση, κατανοητή, κεντρίζοντας την περιέργεια του θεατή. Για να γίνει αυτό, ανέφερε η κα G.Trezzini, αρχισυντάκτρια του τηλεοπτικού σταθμού Euronews, «πρέπει ο ίδιος ο δημοσιογράφος να ασχοληθεί σε βάθος με τα θέματα, να δει τι κρύβεται πίσω από αυτά και να ενημερώσει για τις επιπτώσεις τους». Χρειάζεται μια γλώσσα απλή και ευφάνταστη, για μια είδηση δελεαστική και ενδιαφέρουσα.
Μια άλλη παράμετρος είναι ότι συνηθίζεται τα θέματα να τίθενται υπό εθνικό πρίσμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι ευρωπαϊκές εκλογές, οι οποίες προβάλλονται σαφώς λιγότερο από ότι οι αμερικανικές, γιατί όλα τα τηλεοπτικά δίκτυα τις αντιμετωπίζουν έτσι. Κρύβονται διάφορα εθνικά και κομματικά συμφέροντα, οπότε επικρατεί μια διφορούμενη στάση σε ότι αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η κα Α.Κουλούρη, δημοσιογράφος στο κανάλι της Βουλής, το μοναδικό στην Ελλάδα που δίνει προτεραιότητα στην ευρωπαϊκή πληροφόρηση, τόνισε ότι «χρειάζεται νέα αρχιτεκτονική στις σχέσεις μεταξύ των Ευρωπαίων». Συνεχίζοντας ο κ. J.Y.Bonsergent, γενικός διευθυντής του τηλεοπτικού σταθμού France24, ανέφερε χαρακτηριστικά ότι όταν τέθηκε ο προβληματισμός του καναλιού σε ότι αφορά το «βλέμμα του», αν θα ήταν δηλαδή στραμμένο προς την Γαλλία ή την Ευρώπη, η απάντηση του ήταν ότι η Γαλλία δε μπορεί να υπάρξει μόνη της και αποκομμένη, κάτι που προφανώς ισχύει και για τα υπόλοιπα κράτη-μέλη.
Στο δίλημμα για το αν η πληροφόρηση θα πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένα ή γενικά τηλεοπτικά δίκτυα, συμπερασματικά αναφέρθηκε ότι υπάρχει χώρος και για τα δύο, αρκεί να προσελκύουν το ενδιαφέρον του κόσμου. Μάλιστα από τα γενικά κανάλια οι ειδήσεις έχουν το πλεονέκτημα να φτάνουν σε μεγαλύτερο μέρος του κοινού, εκεί που τα ειδικά δε μπορούν, αφού αφορούν μικρότερο ποσοστό θεατών. Οι λύσεις λοιπόν βρίσκονται και είναι στην αλλαγή της νοοτροπίας των πολιτών, στον επαναπροσδιορισμό μιας νέας διεθνούς ταυτότητας και στη συναίσθηση ότι η Ευρώπη είναι το κοινό ζήτημα όλων.

26/11/08

Αληθινός ο ήρωας ή ήρωας κατά λάθος;

«Το βασίλειο μου για μια αληθινή είδηση!» θα μπορούσε να αποτελεί ίσως την πιο χαρακτηριστική φράση για ολόκληρο τον κόσμο των μέσων ενημέρωσης. Έναν κόσμο που τα έχει όλα, αποκαλύψεις, δράματα, ανταγωνισμούς, εκτυφλωτικά φώτα, ήρωες, ζωή. Όλοι ταγμένοι στο ίδιο παιχνίδι αναζήτησης της αλήθειας, με διαφορετικά βέβαια κίνητρα. Από την πιο αγνή περιέργεια των δημοσιογράφων και τη γεύση της ικανοποίησης που αφήνει η αποκάλυψη των γεγονότων, ως τον παράγοντα κέρδος, με όλες του τις προεκτάσεις. Που μπορεί να φτάσει όμως το παιχνίδι αυτό; Τι γίνεται όταν στην κούρσα της αποκλειστικότητας προσπερνιούνται αξίες και ζωές; Όταν το πλάνο της πτώσης ενός αυτόχειρα γίνεται πιο σημαντικό από την ίδια την πτώση;
Είναι και το κοινό από την άλλη. Όλοι εκείνοι που «διψούν» για αληθινούς ήρωες ή για ηρωικές αλήθειες. Επαναπροσδιορίζουν έτσι τα «πιστεύω», βρίσκουν ένα νέο «κάτι» να δίνει νόημα, ένα νέο πρότυπο ίσως για να αναφέρουν με στόμφο οι μαμάδες και να θαυμάζουν οι λιλιπούτιοι πιτσιρικάδες. Τα μέσα ενημέρωσης μπορούν να τα προσφέρουν απλόχερα αυτά. Προβάλλουν, εκτός των άλλων και αξιόλογους ανθρώπους, σπουδαίες πράξεις, παραδειγματικές συμπεριφορές. Είναι όμως πάντα αληθινά όλα; Μήπως κάποιες στιγμές η ανάγκη της εύρεσης ενός ήρωα προσαρμόζει ασυνείδητα, ή και συνειδητά, την εκάστοτε πραγματικότητα, οδηγώντας την κατά κάποιο τρόπο προς τα εκεί; Αληθινός ο ήρωας ή ήρωας κατά λάθος;
Tα media, ναι, φωτίζουν πραγματικότητες, αλλά και τις δημιουργούν. Μπορούν να κατασκευάσουν και να γκρεμίσουν εύκολα την εικόνα ενός ειδώλου. Η συνταγή απλή, ένα καλό κίνητρο, ένας προβολέας, λίγη πούδρα, μια εισαγωγή από έναν έγκυρο δημοσιογράφο να δραματοποιεί την κατάσταση, λίγη υπερβολή, μια κάμερα. Το κοινό, ανοιχτό σε κάθε νέα ιστορία, συγκινείται, θαυμάζει και πείθεται πάντα για την αλήθεια της. Αρκεί να υπάρχει δράμα και θέαμα. Και ο ήρωας; Αφήνεται συνήθως στα κύματα της δόξας του, μέχρι να ξεχαστεί ή να ανατραπεί από νέες δόξες και νέους ήρωες. Τι μένει τελικά από όλα αυτά;
Μια σκέψη. Ότι όλα συμβαίνουν στα μέτρα του ανθρώπινου. Όλα είναι καλό να αμφισβητούνται και να επανεξετάζονται, ακριβώς γιατί είναι ανθρώπινα, άρα ατελή και υποκειμενικά. Η αλήθεια πάντα έχει μια πλευρά σκοτεινή και ανεξιχνίαστη, ακόμα κι όταν φωτίζεται από τον πιο δυνατό προβολέα. Άλλωστε «Όλοι είμαστε ήρωες, νομίζω, αν μας βρεις στην κατάλληλή στιγμή. Όλοι έχουμε μέσα μας κάτι ανώτερο και αξιοπρεπές. Κι όλοι είμαστε λιγότερο ηρωικοί σε άλλες στιγμές. Τα Μ.Μ.Ε. είναι που προσέχουν έναν άνθρωπο μια στιγμή, κι όχι άλλη» έλεγε στην ταινία “Hero” ο άστεγος Τζον Μπάμπερ (Andy Garcia) και είχε απόλυτο δίκιο.

17/11/08

Η αλήθεια που συνδέεται με ρεύμα!

«Έχεις απατήσει ποτέ τον φίλο σου;». Σιωπή. «Ναι». Μουσική υπόκρουση από σκηνή εκτέλεσης αντιφρονούντων σε ταινία εποχής. Αντίστροφη μέτρηση ενός πλασματικού χρόνου, ενώ ο «δυστυχής» φίλος, θύτης και θύμα μαζί, περιμένει καθιστός την ετυμηγορία. «Το μηχάνημα είπε ότι λες αλήθεια!». Σιωπή ξανά. Το έρμαιο πια - φίλος έχει «καταρρεύσει», ακόμα καθιστός ευτυχώς, ενώ σκέφτεται πως θα μπαλώσει τα αμπάλωτα, διασώζοντας ότι μπορεί από τη χαμένη του αξιοπρέπεια. «Ε! ναι… πιθανόν… είμαστε χρόνια μαζί…εεε! Δεν ξέρω…». Εκεί η φωνή του διακόπτεται από μια άλλη. «Μπράβο κέρδισες 5.000 ευρώ!». Χειροκροτήματα και κραυγές ενθουσιασμού από τους θεατές, που θυμίζουν κάτι από πλήθος αρένας, όταν τα πεινασμένα θηρία κατασπάραζαν τους αιρετικούς στην αρχαία Ρώμη.
Κι εκεί που το «1984, ο μεγάλος αδερφός», το βιβλίο του Τζ. Όργουελ φάνταζε ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας, ξαφνικά όλα άλλαξαν. Έκανε την εντυπωσιακή του είσοδο στην εγχώρια τηλεόραση η πρακτική του εφαρμογή. Σχεδόν όλοι, σαν να ήταν κάτι αναμενόμενο και φυσικό, άρχισαν να παρακολουθούν τις ζωές των άλλων, με ικανοποίηση ηδονοβλεψία. Ευτυχώς το βαρέθηκαν νωρίς. Ο εθισμός όμως ήδη είχε γίνει, η γνώση και η ύπαρξη μιας τέτοιας πρακτικής με κάμερες δεν ξένιζε πια κανέναν. Ειδικά τους συμμετέχοντες που με το χρηματικό δέλεαρ πίστευαν ότι θα αγοράσουν και νέα ζωή, εκτός από ένα νέο αμάξι πιθανόν.
Κι εκεί που σχεδόν ηρεμούσαν τα πράγματα, ο ανταγωνισμός των ελληνικών media είχε άλλη μια «εκπληκτική» ιδέα! Αφού το κοινό βαρέθηκε να ελέγχει σα «μεγάλος αδερφός» τα σώματα και τις κινήσεις των άλλων, αποφάσισαν να εισάγουν το μηχάνημα που θα ελέγχει τα μυαλά και τις σκέψεις. Που θα αποκαλύπτει τα πιο βαθιά μυστικά, αυτά που ίσως να εξέπλητταν και τον ίδιο τον Φρόυντ αν ζούσε, κι αυτός τα υπέθετε τότε. Κάπως έτσι εμφανίστηκε «το μηχάνημα της αλήθειας». Εκπομπή – διαπόμπευση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας με αντάλλαγμα, τι άλλο; το χρήμα.
Μια σκέψη, τόσοι αγώνες για δημοκρατία κι επιτρέπουν σε μεθόδους απόσπασης πληροφοριών, που παραπέμπουν σε φασιστικά, χουντικά καθεστώτα, να τους εξουσιάζουν; Χρήμα μόνο; Ή ένας τρόπος για την σταδιακή συνήθεια μιας νέας μεθόδου ελέγχου του ανθρώπου; Τρόμος!
Και τελικά ποιος φταίει για τα φαινόμενα αυτά; Αυτοί που εισάγουν τέτοιου τύπου «πραγματικότητες»; Εκείνοι που δέχονται ότι μερικά καλώδια, που μπαίνουν σε πρίζα και δε θα λειτουργούν στην πρώτη διακοπή ρεύματος, μπορεί να τους ελέγχουν το νου; και συμμετέχουν; Οι θεατές μήπως; Αυτοί που παρακολουθούν τον εξευτελισμό κάθε εβδομάδα να ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια τους; Αυτοί που ίσως να χαίρονται με τις αδυναμίες των άλλων, νιώθοντας οι ίδιοι πιο υγιείς, αφού ναι, δεν έχουν δει ποτέ ερωτικά τη γυναίκα του αδερφού τους! Ή μήπως το χρήμα; Αυτές οι χάρτινες δεσμίδες που έχουν φτάσει στο σημείο να υποτάσσουν ακόμα και την ελευθερία της σκέψης και κατ’ επέκταση της ίδιας της ανθρώπινης ψυχής. Το χρήμα όμως, είναι το μόνο που έχει ισχυρό άλλοθι, μπορεί να έχει μόνο την αξία που οι άνθρωποι του δίνουν.
Φταίνε λοιπόν όλοι. Σε μια εποχή που οι αξίες υπάρχουν, έχει χαθεί η σειρά προτεραιότητας. Για να σταματήσει αυτό το ξεπούλημα της ανθρώπινης ύπαρξης προς τέρψιν, για να πάψει να υφίσταται αυτόν το διασυρμό ο κάθε ένας, θύμα αυτής της "σύμβασης" που έχει θεοποιήσει το χρήμα, χρειάζεται απλά μια συνειδητοποίηση. Ότι η διαμόρφωση τελικά του πολιτισμού γίνεται από τα ίδια τα άτομα.

16/11/08

Περί εγκληματικότητας

Το πλήθος των εγκλημάτων μεταβάλλεται με το πέρασμα των εποχών. Είναι λογικό. Δεν αλλάζουν όμως μόνο οι αριθμοί, οι λεγόμενοι δείκτες, που στατιστικά εκτός από το ποσοστό της εγκληματικότητας, δείχνουν κι εκείνο του «πανικού» που θα επακολουθήσει, ειδικά αν παρουσιαστούν αυξημένοι. Αλλάζει και η φύση της παραβατικότητας. Το έγκλημα μπορεί να έχει τις ρίζες του σε αμετακίνητες ψυχικές ιδιότητες, αλλά η εκδήλωσή του, τις περισσότερες φορές, είναι αποτέλεσμα κοινωνικών αιτιών. Εξαίρεση βέβαια αποτελούν –και θα αποτελούν πάντα- τα εγκλήματα πάθους καθώς κι εκείνα που οι δράστες τους είναι άτομα με βαριές ψυχιατρικές παθήσεις, λόγω του ανεξέλεγκτου της συμπεριφοράς.
Με κάθε αλλαγή λοιπόν του ιστορικού σκηνικού, πολιτικού, κοινωνικού, οικονομικού, αυτομάτως αλλάζει και το τοπίο, το είδος, των εγκληματικών πράξεων. Οι λόγοι πολλοί, από την κοινωνική αδικία ενός κόσμου που πέρασε στο στάδιο της αφθονίας αλλά με άνιση κατανομή του πλούτου, ως την άρνηση της διαφορετικότητας σε φυλετικό, θρησκευτικό ή οποιοδήποτε άλλο επίπεδο, με τη δημιουργία διαφόρων γκέτο και την προσπάθεια επιβολής τους.
Όσoν αφορά τα του «οίκου» μας; Τη μεγαλύτερη αύξηση, σύμφωνα με έρευνα της ΕΛ.ΑΣ. για το πρώτο εξάμηνο του 2008, παρουσίασαν τα εγκλήματα από δράστες με οικονομική στέρηση και ανέχεια. Ο κ. Πανούσης μάλιστα, καθηγητής εγκληματολογίας στο πανεπιστήμιο της Αθήνας, σε δήλωσή του αναφέρει «Το έγκλημα που έχει σχέση με την οικονομική κατάσταση του κόσμου, ληστείες, κλοπές και διαρρήξεις, πράγματι παρουσιάζει αύξηση. Μια ερμηνεία είναι ότι πρόκειται για εγκλήματα επιβίωσης, για ανθρώπους που κλέβουν διότι δε μπορούν να ζήσουν διαφορετικά. Η άλλη, επίσης σημαντική, είναι ότι έχουν αυξηθεί τα κυκλώματα της μαφίας. Κάτι που έχει λάβει χώρα σε μεγάλο βαθμό τα δύο τελευταία έτη».
Αύξηση επίσης φαίνεται να παρουσιάζουν και οι καθημερινές μικροκλοπές του δρόμου, σε κινητά, πορτοφόλια, τσάντες και ότι άλλο μπορεί να περιέχει αυτό το αξιοζήλευτο «κάτι παραπάνω» του διπλανού. Αντίθετα μείωση παρουσίασαν οι ανθρωποκτονίες και οι βαριές εγκληματικές πράξεις, σε σύγκριση με τα αντίστοιχα περσινά, αλλά και παλαιότερα δεδομένα.
Το αειφόρο βέβαια ερώτημα, μετά τις αλήθειες των δεικτών, είναι τι γίνεται με την τιμωρία της παραβατικής συμπεριφοράς. Όλοι οι θύτες, είτε πρόκειται για ασθενείς χρήστες τοξικών ουσιών, είτε για ανήλικους, είτε για κάθε άλλο τύπο εγκληματία, τιμωρούνται με εγκλεισμό στα σωφρονιστικά ιδρύματα. Σε ποιο βαθμό βέβαια αυτό περιορίζει το πρόβλημα; Απλά δεν το περιορίζει. Ο Ρώσος συγγραφέας Φ. Ντοστογιέφσκι υποστήριζε ότι «το έγκλημα δεν πρέπει να κρίνεται με τις καθιερωμένες θεωρίες. Η φιλοσοφία του είναι κάπως περισσότερο πολύπλοκη από ότι νομίζεται. Έχει αναγνωρισθεί πως ούτε η φυλακή, ούτε η απειλή της κρεμάλας, ούτε οποιοσδήποτε άλλος τρόπος εξαναγκασμού μπορούν να θεραπεύσουν τον εγκληματία».
Η σύγχρονη επιστημονική κοινότητα συμφωνεί και υποστηρίζει ότι η φυλακή δεν είναι η λύση. Δε μειώνει την παραβατικότητα, οι κρατούμενοι συνεχίζουν να δρουν παράνομα, ακόμα και κατά τη διάρκεια της τιμωρίας τους και φυσικά, επιστρέφουν στην εγκληματική δράση ακόμα και μετά την έκτιση των ποινών τους. Η ίδια η κοινωνία άλλωστε δύσκολα αποδέχεται ανθρώπους, που αν και μετανιωμένοι, φέρουν το «στίγμα» της αποφυλάκισης, οπότε πάλι ένας μονόδρομος ανοίγεται μπροστά. Λύσεις που θα βελτίωναν την κατάσταση υπάρχουν. Απλά απαιτούν την αλλαγή στον τρόπο σκέψης του παραδειγματισμού.

9/11/08

Τα όρια της ελευθερίας του λόγου

Που βρίσκεται τελικά το σημείο εκείνο που, σα «μια λεπτή κόκκινη γραμμή», αποτελεί το όριο ανοχής- αντοχής- αποδοχής της ελεύθερης έκφρασης; Μήπως μιλώντας για ελευθερία, περιορισμοί δε θα έπρεπε καν να υφίστανται; Σε ζητήματα σαν κι αυτά, εύκολα θα υποστήριζε κανείς ότι δεσμεύσεις τέτοιου τύπου δεν ορίζονται. Βέβαια όρια υπάρχουν, νομικά τουλάχιστον, αναφέρονται ρητά στο σύνταγμα και οι παραβιάσεις τους επιφέρουν κυρώσεις. Πόσο είναι δίκαιο όμως αυτό;
Ο λόγος, σε όλες τις εκφάνσεις του, από την απλή ομιλία ως την τέχνη σα μορφή έκφρασης, φανερώνει τη δυναμική αλληλουχία της σκέψης. Ο λόγος είναι η γνώμη, είναι η άποψη. Αυτό αποτελεί και την πλέον σημαντική αιτία για την κατοχύρωση της ουσιαστικής και πραγματικής ελευθερίας του, μέσα σε μια δημοκρατική κοινωνία. Ο πλουραλισμός των σκέψεων οδηγεί σε πληθώρα διαφορετικών απόψεων, που η ελεύθερη διακίνησή τους κάνει εφικτή μια πιο σφαιρική προσέγγιση των θεμάτων. Οι κρίσεις ποικίλλουν, τα πάντα συζητιούνται και επανεξετάζονται. Είναι μια γόνιμη διαδικασία που επιτρέπει τη δυνατότητα διόρθωσης των σφαλμάτων αλλά και την ενδυνάμωση των αληθινών αξιών. Διπλό το κέρδος της αδέσμευτης έκφρασης, συμβάλλει στην επανεκτίμηση τελικά της ίδιας της αλήθειας, καταλύοντας την έννοια του απόλυτου. Κάθε προσπάθεια λοιπόν για οριοθέτηση του λόγου, περιορίζει τις κρίσεις, άρα οι μονόπλευρες λογικές που δημιουργούνται, είναι πιο εύκολο να παγιδευτούν στη μια τους αυτή διάσταση και να μην αμφισβητηθούν ποτέ.
Και με τις πράξεις; τι γίνεται όταν ο λόγος δεν έχει λέξεις; Όταν δεν ακούγεται; εκεί οι περιορισμοί είναι πιο απτοί; θα έπρεπε να υπάρχουν; Βέβαια τις περισσότερες φορές πολύχρωμα σπρέι βάφουν "τις λεπτές κόκκινες γραμμές", φωτιές τις καίνε και εξαφανίζουν τα όρια. Οι συνέπειες αυστηρές, νομικές διώξεις ατόμων, απαγόρευση έργων τέχνης, φίμωση της «άλλης γνώμης» κατά μια έννοια.
Ο λόγος σαν πράξη λειτουργεί συμβολικά. Σα σύμβολο μπορεί να χρησιμοποιηθεί το οποιοδήποτε υλικό, το οποιοδήποτε μέσο. Ακόμα κι αν αλλάζει ο τρόπος έκφρασης, οι διαφορετικές απόψεις πρέπει να εξακολουθούν να υπάρχουν, να συνεχίζουν να εκφράζονται. Το κόστος του περιορισμού μιας κρίσης είναι σαφώς μεγαλύτερο από αυτό της γνώσης και της απόρριψής της. Το μόνο που θα μπορούσε να αποτελέσει όριο εδώ, είναι ο σεβασμός στον άνθρωπο. Είτε με την προστασία της ατομικής του ιδιοκτησίας, είτε με την αποτροπή άσκησης βίας. Ίσως αυτά είναι και τα μοναδικά σημεία που θα μπορούσε να υπάρχει παρέμβαση, με σκοπό την προστασία των αδυνάμων, ατόμων, μειονοτήτων, μικρών κοινωνικών ομάδων.
Ταυτόχρονα είναι και η μόνη περίπτωση που θα θεωρούνταν ατράνταχτο το επιχείρημα που προβάλουν πολλοί για εναλλακτικότερες και πιο ήπιες μορφές έκφρασης στη διαφορετικότητα των απόψεων. Γιατί βέβαια αν τεθεί ένα τέτοιο θέμα για τον προφορικό ή γραπτό λόγο, ακόμα και αν πρόκειται για χυδαίες λέξεις και φράσεις, θα είναι εντελώς ανυπόστατα τα όποια επιχειρήματα υποστηρίξουν έναν πιο κομψό τρόπο ομιλίας, φυσικά και πιο άδικο για λιγότερο μορφωμένους ανθρώπους με μικρότερη ευχέρεια στη χρησιμοποίηση ενός πλούσιου λεξιλογίου που "θα εσφαζε με το γάντι". Όπως υποστηρίζει και ο καθηγητής συνταγματικού δικαίου κ. Τσακυράκης «δεν υπάρχει πιο ανελεύθερο απόφθεγμα από την αναγκαιότητα του λόγου. Ο λόγος που εκφράζει απόψεις, ιδέες, κριτική είναι εξ ορισμού υποκειμενικός και ποτέ αναγκαίος. Αλίμονο αν υποχρεωνόταν κάποιος να εκφράζεται με συγκεκριμένες λέξεις. Ο πλούτος των λέξεων είναι στην ελεύθερη διάθεση του καθενός για να επιλέξει πώς το μήνυμά του θα είναι πιο αποτελεσματικό και πιο εκφραστικό και όχι πιο αποδυναμωμένο». Άλλωστε οδηγώντας κάποιον να εκφραστεί με συγκεκριμένο τρόπο είναι σα να καθοδηγείται η σκέψη του μέσα από συγκεκριμένους δρόμους, κάτι που θα παρέπεμπε περισσότερο στη λογική ολοκληρωτικών καθεστώτων παρά σε ελεύθερες δημοκρατικές κοινωνίες.